تاریخچه پوهنتون
پوهنتون تعلیم و تربیۀ کابل، یگانه پوهنتون دولتی در سطح کشور است که به صورت اختصاصی مصروف آموزش و تربیۀ کادر های مسلکی و متخصص برای موسسات تحصیلات عالی و معارف کشور میباشد.
این پوهنتون، یکی از سابقه دار ترین نهاد علمی و اکادمیک تربیۀ معلم درسطح تحصیلات عالی کشور است که نخستین جوانۀ آن در سال 1343 هـ.ش. به نام اکادمی تربیۀ معلم، نظر به مقتضیات زمان و ضرورت تربیۀ معلمان مسلکی درکشور ایجاد گردید. این نهاد با جذب فارغان صنوف دوازدهم، آنان را به سویه فارغ صنف چهارده تربیت مینمود. در سال 1361 هـ.ش. اکادمی تربیۀ معلم به انستیتوت پیداگوژی کابل تغییرنام کرد و با ایجاد سه پوهنځی ( زبان وادبیات، علوم طبیعی وعلوم اجتماعی ) و برنامه های ماستری در رشته های مختلف که مقر آن در دارالامان شهرکابل بود، نقش اساسی را در تربیۀ معلمان جوان منحیث کادر های عرصه آموزش وپرورش ایفا نمود. در سال 1366 هـ.ش. بنا بر لزوم دید وزارت معارف وقت، انستیتوت تربیت بدنی که قبلاً مستقل بود، به عنوان چهارمین پوهنځی و دارالمعلمین روشان به عنوان پنجمین پوهنځی ( پوهنځی داخل خدمت روشان) شامل انستیتوت پیداگوژی گردید.
با روی کارآمدن حکومت موقت در سال 1381 هـ.ش.انستیتوت پیدا گوژی کابل درتعمیرفعلی (انستیتوت علوم اجتماعی قبلی) واقع افشار سیلو انتقال کرد و بنابر ضرورت جامعه و تلاش اساتید و رهبری انستیتوت پیداگوژی، از اثر پیشنهاد وزارت تحصیلات عالی و منظوری ریاست دولت در برج جوزای 1381 هـ.ش. به پوهنتون تعلیم وتربیۀ کابل ارتقا کرد. بنا بر حکم ریاست جمهوری اسلامی افغانستان در سال 1391 هـ.ش.به پوهنتون تعلیم و تربیۀ شهید استاد زبانی تغییر نام یافت. با تحولات اخیر در کشور وروی کار آمدن امارت اسلامی، پوهنتون درخزان 1400 خوشبختانه دوباره به نام اصلی خویش (پوهنتون تعلیم و تربیۀ کابل) مسمی گردید.
پوهنتون تعلیم و تربیۀ کابل، هر چند دارای سابقه طولانی تعلیمی و تحصیلی با نامهای گوناگون است؛ ولی در مقایسه با تعداد کثیری از پوهنتونها در قالب اسم پوهنتون، جوان و نو بنیاد میباشد. رهبری پوهنتون پیوسته در تلاش بوده است تا سه کارکرد مهم آموزشی، خدماتی و تحقیقی را که مستقیماً با فلسفه و جودی یک پوهنتون در پیوند قراردارند، به اشکال بهتر آن تحقق بخشد. بدون شک، به ثمر نشاندن این کارکرد های سه گانه، نیازمند تعریف دقیق یک پلان استراتیژیک میباشد.
رهبری پوهنتون تعلیم وتربیۀ کابل باورمند است که در صورت تطبیق این پلان در قالب برنامه های عملیاتی دقیق، میتوان به دستآورد های مهمی درعرصه های تولید و نشر آثار علمی، بهبود ظرفیت های علمی و اداری موجود، شفافیت، پاسخگویی، ایجاد برنامه های جدید، تقدیم نیروهای انسانی متعهد و برخوردار ازتخصص و دانش لازم به جامعه، فراهم سازی فرصتهای بیشتر و سهولتهای مناسبتر برای دسترسی اقشار مختلف مردم به تحصیلات عالی، انکشاف برنامه های زیر ساختی، ارتباطات با مراکز معتبر علمی در داخل و خارج از کشور و امثال آن نایل آمد. نهایتاً با این دستاوردها، پوهنتون تعلیم و تربیۀ کابل در راستای ترقی و پیشرفت همه جانبه کشور و ایجاد یک افغانستان با ثبات گامهای مؤثری برخواهد داشت.
پوهنتون تعلیم وتربیۀ کابل، در نتیجۀ حمایت وزارت تحصیلات عالی و توجه موسسات بین المللی، (6) برنامۀ ماستری را در رشته های مختلف ایجاد کرده که همه ساله استادان و فارغان پوهنځی های مختلف مصروف فراگیری تحصیلات عالی ماستری در آن میباشند.
پوهنتون تعلیم و تربیۀ کابل ازنظر رقبه، در یک ساحه‌ی محدود(64) جریب زمین جابجا شده است. مجموعاً پوهنتون دارای دو بلاک کلان تدریسی، پنج ساختمان خورد تر تدریسی، یک بلاک اداری و اتاقهای کاری استادان، تعمیر کودکستان محل کار، سه بلاک رهایشی، یک تعمیر کوچک سه اتاقه برای کلنیک صحی، یک باب مسجد شریف دو منزله، ادیتوریم مدرن، تعمیر کفتریا، جمنازیم ورزشی و سه بلاک رهایشی میبادشد؛ ولی متاسفانه تا هنوز کمبود اتاقهای درسی یکی از مشکلات عمده و اساسی در امر رسیدن به اهداف آموزشی به شمار میرود.
معهذا درعرصۀ اکادمیک پیشرفتهای قابل توجهی نموده است.
درحال حاضر این پوهنتون، دارای 9 پوهنځی و ( 28) دیپارتمنت فارغ ده به سطح لیسانس و (9) برنامۀ ماستری به ترتیب زیر میباشد:
- پوهنځی علوم اجتماعی با دیپارتمنت‌های جغرافیه، تاریخ و جامعه شناسی؛
- پوهنځی زبان و ادبیات با دیپارتمنت‌های زبان وادبیات پشتو، دری، انگلیسی، روسی، عربی و ترکی؛
- پوهنځی علوم طبیعی با دیپارتمنت‌های ریاضی ، فزیک ، بیولوژی، کیمیا ومحیط زیست؛
- پوهنځی تربیت بدنی وعلوم ورزشی با دیپارتمنت‌های تربیت بدنی عمومی، مدیریت ورزشی، مربی گری و طب ورزشی ( رویکرد آسیب شناسی ورزش).
- پوهنځی کمپیوترساینس با دیپارتمنت‌های سیستم‌های معلوماتی، تکنالوژی معلوماتی و تعلیمات کمپیوتر؛
- پوهنځی روانشناسی با دیپارتمنت‌های روان شناسی عمومی و مشاوره و رهنمایی
- پوهنځی علوم تربیتی و مسلکی با دیپارتمنت‌های تعلیم و تربیۀ عمومی، مدیریت آموزشی و تعلیم و تربیۀ قبل از مکتب ؛
- پوهنځی علوم اسلامی با دیپارتمنت های تفسیر و حدیث، فقه و عقیده و ثقافت اسلامی،
- پوهنځی تعلیمات اختصاصی بادیپارتمنت‌های تعلیم و تربیۀ نابینایان، تعلیم و تربیۀ ناشنوایان و تعلیم و تربیۀ عقب مانده های ذهنی.
بعد از متوقف شدن برنامه های ماستری که در چوکات انستیتوت پیداگوژی وقت دایر شده بود، اولین ماستری در پوهنتون تعلیم تربیۀ کابل در سال (1387)به کمک مالی پروژۀ (HEP) و با توأمیت پوهنتون ماساچوستس در رشتۀ تعلیم وتربیه ایجاد گردیده که تا حال(11) دوره فارغ التحصیل را که همه استادان پوهنتونهای دولتی و دارالمعلمین ها بوده اند، به جامعه تقدیم نموده است.
دومین برنامۀ ماستری در بخش زبان انگلیسی به کمک مالی سفارت ایالات متحده آمریکا و با توأمیت پوهنتون اندیانا تحت نام (TESOL) ایجاد گردید که تا کنون(8 ) دوره فارغان را به جامعه تقدیم نموده است.
در ماه دلو (1393) هـ.ش. در نتیجۀ امضای تفاهم نامه بین وزارت تحصیلات عالی و پروژۀ (USWDP)، ماستری در رشته رهبریت و مدیریت آموزشی در پوهنتون تعلیم تربیۀ کابل ایجاد گردید. برنامه های ماستری در زبانهای ملی دری و پشتو در سال (1398) و متعاقباً برنامۀ ماستری علوم اسلامی با گرایش تعلیم و تربیه در سال (1400) در این پوهنتون،آغاز به فعالیت نمود. ودر سال 1402 برنامه ماستری تفسیر باگرایش تعلیم وتربیه اسلامی، برنامه ماستری ریاضی و برنامه ماستری جامعه شناسی ایجاد گردیده است. که مجموعاً (9) برنامه ماستری در حال حاضر در این پوهنتون فعالیت می‌نماید.